Eva Vriend, Het nieuwe land

Wat een vreemde gedachte moet dat geweest zijn: je krijgt er een stuk grondgebied bij dat je mag invullen zoals je het zelf wilt. Nederland kon die denkoefening maken aan het begin van de twintigste eeuw, toen de Zuiderzee werd afgesloten en het IJsselmeer werd. De nieuwe polders moesten de economie op gang trekken, voedsel voorzien in moeilijke tijden en een ideale samenleving tot stand brengen. De hamvraag: wie wordt toegelaten in het nieuwe gebied en vooral, wie niet?

Om duidelijk te maken hoe dat allemaal in zijn werk ging, gebruikt journaliste Eva Vriend het verhaal van Tinus, Wietske en Bets, drie mensen voor wie geen plaats was in dat nieuwe land. Ze vielen buiten de strenge selectiecriteria van selectieambtenaar Bram Lindenbergh. Ook haar eigen opa Vriend, die tegen de verwachtingen in wel een boerderij toegewezen kreeg, komt geregeld om het hoekje kijken. Tegelijk geeft ze ook een inkijk in haar zoektocht naar informatie over het onderwerp. Veel gegevens zijn verloren gegaan. Sommige archiefstukken mogen niet gepubliceerd worden. 

Het onderwerp ligt heel gevoelig, zo blijkt ook uit Vriends gesprekken met afgewezen aanvragers en mensen van het selectieteam: bij de eerste kritische vraag over het selectiebeleid verhardt meteen de sfeer, zo lees ik op pagina 107.

Alle belangrijke gebeurtenissen van de twintigste eeuw hebben uiteraard hun impact gehad op de nieuwe polders. De hongerwinter, de overstromingen in Zeeland, de recessie en de wederopbouw, het zijn factoren die mee bepalen wie er een plaats zal krijgen in het 'beloofde’ polderland.

Vriend doet er alles aan om een kritisch maar correct beeld te brengen. Daarom belicht ze de belangen van alle spelers. Je krijgt het verhaal van de pioniers, van de afgewezenen, de selecteurs, de politici. Klachten worden besproken en visies vergeleken. Haar sympathie voor wie afgewezen werd steekt ze niet altijd onder stoelen of banken: ‘Niemand vindt het leuk om te horen dat hij ergens niet goed genoeg voor is. Maar als er wordt gezwegen, wordt de kwelling vaak nog groter.’ (pagina 208)

'Het nieuwe land' is vlot geschreven. De kern van haar betoog wordt soms tot vervelens toe herhaald, maar tegelijk krijg je als lezer een boeiend tijdsdocument voorgeschoteld, waardoor je toch blijft lezen.