Het nadeel van meerdere boeken tegelijk te lezen is dat je er langer over doet om er eentje uit te hebben. In het slechtste geval ga je ook nog eens de personages dooreen haspelen, maar dat was gelukkig niet het geval met 'Zo was het' en 'Han en Eva', om de eenvoudige reden dat er in dat laatste boek maar twee personages van belang rondlopen.
'Zo was het' lijkt misschien een vreemde titel, maar er zit weinig fictie aan het verhaal. De Italiaanse Piera Sonnino heeft een verslag geschreven van wat er met haar familie gebeurde in 1943. Als enige uit een gezin van acht overleefde ze de uitroeiingskampen. Haar vader, moeder en oudste broer werden bijna onmiddellijk na aankomst in het kamp vergast. Haar broers en zussen kenden een langere lijdensweg.
Elke getuigenis van de jodenvervolging bevat ruwweg dezelfde elementen, maar toch grijpen ze een voor een naar de keel. Bij Sonnino beklijft het uitzichtloze vluchten voor Duitse en Italiaanse soldaten, waarbij het gezin soms geholpen wordt door het stilzwijgen van onbekenden, maar even goed wordt weggestuurd door bange boeren en altijd dichter bij hun arrestatie staat dan ze zouden willen. Ook het absurde van hun eigenlijke aanhouding blijft aan de ribben kleven: rustig, alsof het bijna een familie-uitstapje betreft. Of de harteloosheid van de kampsoldaten: Piera's grote zus wordt overgebracht naar een ander kamp zonder dat ze eerst afscheid kunnen nemen, voor ze zelfs maar beseffen dat ze elkaar nooit meer zullen zien. Wanneer jongere zus Bice sterft, blijft haar lijk vier dagen buiten in de vrieskou liggen voor het bedekt wordt door de sneeuwval.
'Zo was het' is een kort maar daarom niet minder aangrijpend relaas. Vaak zakelijk en nuchter, zeker in het begin. Soms beeldend, zoals wanneer Piera haar bril kwijtraakt en alles letterlijk, maar ook figuurlijk troebel wordt. Zelfs in wat ze niet beschrijft is Sonnino trefzeker: de soldaten beschouwen joden niet als mensen; zij neemt wraak door hen dood te zwijgen in haar boek.
Piera Sonnino's verslag van de gebeurtenissen is een bevreemdend boek waar je als lezer nooit helemaal meegesleurd wordt, maar waar je dat eigenlijk ook niet wenst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten